Z£O¯A MAGMOWE
Z³o¿a magmowe powstaj± w procesie dyferencjacji metalono¶nej magmy
bezpo¶rednio ze stopu, w wyniku czego powstaj± nastêpuj±ce typy z³ó¿:
- likwacyjne, gdzie magma siarczkowo- krzemianowa przy och³adzaniu rozdziela siê na dwie
nie mieszaj±ce siê ze sob± fazy ciek³e (rudna, siarczkowa)
- wczesnomagmowe (segregacyjne, akumulacyjne), gdzie w magmach krzemianowych metale mog±
wej¶æ w sk³ad minera³ów wczesnej krystalizacji, skoncentrowaæ siê w nich jeszcze
przed ca³kowitym zastygniêciem pozosta³ej czê¶ci stopu
- pó¼nomagmowe (histeromagmowe, fuzywne), gdzie w magmach krzemianowych o podwy¿szonej
zawarto¶ci sk³adników lotnych, metale i ich tlenki krystalizuj± w ni¿szych
temperaturach ze stopów resztkowych, po zastygniêciu g³ównej masy krzemianów
ska³otwórczych
WARUNKI FIZYKO-CHEMICZNE POWSTAWANIA Z£Ó¯
G³ównymi czynnikami geochemicznymi wp³ywaj±cymi na likwacjê stopu
siarczkowego magmy s±:
- koncentracja siarki
- ogólny sk³ad magmy krzemianowej, gdzie g³ówn± rolê odgrywa zawarto¶æ Fe, Mg, Si
- zawarto¶æ pierwiastków chalkofilnych w krzemianowej fazie ciek³ej
Obecno¶æ ¿elaza w stopie krzemianowym podwy¿sza rozpuszczalno¶æ
siarczków. W magmach o niskiej zawarto¶ci siarki tworzy siê stop siarczku miedzi,
natomiast ¿elazo pozostaje w stopie, podnosz±c rozpuszczalno¶æ siarczku miedzi,
hamuj±c w ten sposób powstawanie du¿ych z³ó¿. W magmach o podwy¿szonej zawarto¶ci
siarki tworzy siê stop ¿elazowy, w sk³ad którego wchodz± w postaci rozpuszczonych
sk³adników siarczki Cu, Ni tworz±cych du¿e z³o¿a rud miedziowo- niklowych. Impulsem
do likwacji stopu krzemianowego i siarczkowego mo¿e byæ asymilacja przez magmê ska³
os³ony powoduj±cych zaburzenie równowagi chemicznej. W czasie likwacji siarczkowa
czê¶æ stopu wyodrêbnia siê w postaci kropel, które w wyniku wiêkszej gêsto¶ci
zaczynaj± opadaæ w stopie. W zale¿no¶ci od szybko¶ci zastygania stopu krzemianowego,
wydziela siê nastêpuj±ce typy lokalizacji siarczkowych cia³ rudnych:
- Przy szybkim zastyganiu na niewielkiej g³êboko¶ci wydzielone krople siarczków mog±
nie dotrzeæ do dna intruzji i krystalizuj±c tworz± z³o¿a zawieszone rud
impregnacyjnych
- Przy powolniejszym stygniêciu stop siarczkowy mo¿e siê skoncentrowaæ w dolnej
czê¶ci intruzji, tworz±c z³o¿a denne rud impregnacyjnych i masywnych.
- Podczas normalnej krystalizacji intruzji, przed zastygniêciem stopu siarczkowego,
czê¶æ tego stopu mo¿e byæ tektonicznie wyci¶niêta z dennej i centralnej czê¶ci
masywu wzd³u¿ szczelin i powierzchni u³awicenia ska³ otaczaj±cych, tworz±c
siarczkowe ¿y³y i pseudopok³ady.
- W intruzji mog± siê wyodrêbniaæ resztkowe skupienia siarczków, które zastygaj±
powoli, w spokojnych warunkach tworz±c grubokrystaliczne pegmatoidowe sztoki siarczkowo-
krzemianowe.
- Podczas likwacji magmy na wiêkszych g³êboko¶ciach mo¿e doj¶æ do jednoczesnego
wyci¶niêcia stopu krzemianowego i siarczkowego w górne czê¶ci skorupy i utworzenie
z³ó¿ rozwarstwionych.
- Podczas likwacji magmy rudono¶nej na du¿ej g³êboko¶ci, przy bardzo powolnym
przebiegu procesu dochodzi do iniekowania stopu krzemionowego, a po jego wykrystalizowaniu
mo¿e docieraæ z g³êbi rudono¶ny stop siarczkowo- krzemianowy tworz±c niezgodne
epigenetyczne cia³a rudne.
Oddzielenie stopu rudnego odbywa siê wskutek frakcyjnej krystalizacji,
lub czê¶ciowej likwacji. W procesie frakcyjnej krystalizacji w dolnej czê¶ci ogniska
magmowego gromadz± siê minera³y ¿elazowo- magnezowe. Stopniowo powstaj±cy resztkowy
stop rudny równie¿ siê pogr±¿a w dó³, skupia siê nad minera³ami ¿elazowo-
magnezowymi, natomiast l¿ejsze skalenie i inne krzemiany unosz± siê do góry tworz±c
pokrywê poziomu rudnego. W ten sposób powstaj± zgodne z³o¿a rud w intruzjach
rozwarstwionych (automagmowe). Je¶li przed krystalizacj± stop rudy zostanie pod wp³ywem
nacisków tektonicznych wyci¶niêty wzd³u¿ roz³amów, powstaj± niezgodne z³o¿a
rudne iniekcji pó¼nomagmowych (heteromagmowe). Wiêkszo¶æ z³ó¿ magmowych wystêpuje
w rozwarstwionych masywach zdyferencjowanych ska³ intruzywnych o budowie pasowej.
Stopieñ tej dyferencjacji uwarunkowany mo¿e byæ stopniowym przej¶ciem stref o ró¿nym
sk³adzie. Mog± siê tworzyæ wyra¼nie ró¿nicowane i rozwarstwione intruzje tzw.
stratyfikowane. Pasmowe ró¿nicowanie ska³ magmowych, jest zwi±zane z procesem
dyferencjacji magmy przed (dyferencjacja likwacyjna) i w czasie jej intrudowania
(dyferencjacja krystalizacyjna). W obu przypadkach pod wp³ywem ró¿nic gêsto¶ci
ciek³ych i sta³ych faz stopu nastêpuje ich grawitacyjna dyferencjacja, na który maj±
wp³yw:
- reakcje wymiany miêdzy wydzielonymi fazami
- pr±dy konwekcyjne
- niejednorodny ruch dyferencjatów w zbiorniku magmowym
- oddzia³ywanie naprê¿eñ tektonicznych
- obecno¶æ sk³adników gazowych
- procesy asymilacji
Dyferencjacja magmowa mo¿e byæ pierwotna (wg³êbna), oraz wtórna
czyli zachodz±ca na miejscu zastygania stopów. W wyniku czego wyró¿nia siê
nastêpuj±ce hipotezy tworzenia siê rozwarstwionych intruzji zawieraj±cych z³o¿a
magmowe:
- likwacyjne rozwarstwienie magmy w g³êbi i pó¼niejsza iniekcja poszczególnych warstw
o ró¿nym sk³adzie w górne czê¶ci skorupy
- likwacyjna lub krystalizacyjna dyferencjacja magmy w g³êbi i jednorazowe intrudowanie
heterogenicznych stopów w górne czê¶ci skorupy
- likwacyjna dyferencjacja magmy rudono¶nej w miejscu zastygania masywów i ró¿nicowane
przemieszczenie siê cz±stek lub tworz±cych siê minera³ów w zbiorniku magmowym
- metasomatyczne pochodzenie rozwarstwionych masywów rudono¶nych
OPIS Z£Ó¯
Z³o¿a chromitów
- Bushveld
- Turcja
- T±pad³a
- Great Dyke
- Kemi
Turcja
- Ze wzglêdu na budowê geologiczn± z³o¿a Cr w Turcji dzielimy na:
- usytuowane g³êboko w harzburgitach
- w harzburgitach pomiêdzy tektonitami i kumulatami w sp±gu
- w dunitach
- w dunitowej czê¶ci kumulatów
- Ze wzglêdu na strukturê z³o¿a
- przylegaj±ce równolegle do wewnêtrznej struktury perydotytów
- przecinaj±ce strukturê perydotytów
- umieszczone w spêkaniach i strefie melan¿u
Obszar Guleman
- Po³o¿ony w S-E Turcji, z³o¿a zdeponowane w pó¼nej J, wczesnej Cr w perydotytach,
dunitach, werlitach, piroksenitach, gabrach.
- Region Goldon
- Utwory silnie zserpentynizowane utraci³y pierwotn± kierunkowo¶æ.
- Rudy masywne, spiwo typu matrix.
- Region Rut- Tascitepa
- Zlokalizowany na E krañcu ofiolitu.
- Ska³± otaczaj±c± jest harzburgit z wk³adkami dunitu.
- Harzburgit posiada wyra¿ne struktury wewnêtrzne zaznaczaj±ce siê okruszcowaniem oraz
wype³nieniami oliwino- piroksenowymi. W harzburgicie widoczna flotacja, laminacja, oraz
tekstura mozaikowa wywo³ana rekrystalizacj± oliwinów. Krawêdzie minera³ów s±
zaokr±glone.
- W tym regionie wystêpuje 6 poziomow chromitowych u³o¿onych zgodnie z warstwowaniem,
ca³kowita ich mi±¿szo¶æ wynosi 2km.
- Chromity wystêpuj± równie¿ jako warstwy lub soczewy 1cm- 50m.
Obszar Fethiye
- Dominuj±c± ska³± jest zserpentynizowany perydotyt i harzburgit.
- Wystêpuj± ¿y³y i soczewki dunitowe, dajki dolerytowe tn±ce perydotyty.
- Region Ilikadere- Kayamakam
- Zbudowany z harzburgitu z ¿y³ami i soczewami dunitowymi.
- Warstwy zapadaj± na S-E, pod k±tem od 0-10o
- Dajki dolerytowe tn± harzburgit i maj± przebieg N-W, zgodny z g³ównym kierunkiem
spêkañ, grubo¶æ dajek od 0,5-20m.
- Przeciêtna grubo¶æ cia³ rudnych 2-10m.
- Region Kandak
- Cia³a rudne znajduj± siê w harzburgitach o strukturach antyklinalnych
- Cia³a rudne zanurzaj± siê na W pod k±tem 45o
- Ruda masywna, grubo¶æ cia³ rudnych od 2-8m.
S Turcja
- Region Pozanti- Kara
- Masyw perydotowy w czê¶ci centralnej tektonity i kumulaty.
- Pod perydotami znajduj± siê bazalty, ska³y metamorficzne, wapienie, osady
platformowe.
- Wystêpuje oko³o 100 cia³ rudnych, zlokalizowanych w popêkanych harzburgitach.
2. Region Dereocak- Kawasak- Dorucali
- Rudy znajduj± siê w harzburgitach.
- Z³o¿e zapada na S- W pod k±tem 75o
3. Region Kizilyusek-Yataardie
Wystêpuj± tutaj dunity na których zalegaj± harzburgity.
T±pad³a
- Wystêpowanie chromitów zwi±zane jest z serpentynitami, powsta³ymi wskutek
autohydrometamorfozy z zasadowej magmy dunitowo- perydotowej.
- Ska³y wystêpuj±ce w obrêbie chromitów to serpentynity oraz ¿y³y kwarcowo-
skaleniowe z domieszk± ³yszczyków, ¿y³y lamprofirowe, ¿y³ki magnezytowo- kalcytowe.
- W obrêbie serpentynitów mo¿na wydzieliæ trzy odmiany:
- Nieznacznie zwietrza³y, ciemny, prawie czarny, dobrze wykrystalizowany.
- Serpentynit wykazuj±cy silniej postêpuj±ce wietrzenie, zielonoszary z rdzawymi i
szarordzawymi plamami. G³ównym sk³adnikiem jest antygoryt oraz agregaty chryzotylu.
- Minera³ami kruszcowymi jest chromit i magnetyt, tworz±cych choryzonty.
- Najwiêksze przeobra¿enie wykazuj± serpentynity w s±siedztwie ¿y³ kwarcowo-
skaleniowych i lamprofirowych.
- Chromity wystêpuj± w formie gniazdowych skupieñ, wrzecionowato wyd³u¿onych,
koncentruj± siê w postaci zbitej, groniastej, ospowatej.
- Ruda zbita wykszta³cona jest w postaci grubokrystalicznego chromitu, tkwi±cego w masie
serpentynitowo- chlorytowo- wêglanowej, tworz±c± sieæ ¿y³ek, które mog± przecinaæ
chromity.
- Ruda groniasta charakteryzuje siê odizolowanymi zaokr±glonymi skupieniami rudy zbitej
tkwi±cych w masie serpentynitowo- chlorytowo- wêglanowej. U³o¿enie tych skupieñ bywa
czasem kierunkowe.
- Ruda ospowata charakteryzuje siê sporadycznym wystêpowaniem ziarn chromitu.
- Powstanie z³o¿a t³umaczy siê dzia³alno¶ci± roztworów hydrotermalnych
pochodz±cych z intruzji gabra ¶lê¿añskiego. £ugowa³y one chrom rozproszony w
serpentynitach, a nastêpnie odk³ada³y go tworz±c gniazda rudne.
Great Dyke
- Dajkê tworz± 4 ³±cz±ce siê cia³a magmowe o jednakowej strukturze i odmianach
skalnych, ale ró¿ni±ce siê ilo¶ci± warstw, ich mi±¿szo¶ci± i rozmieszczeniem.
- Od pó³nocy wyró¿nia siê kolejno Musengezi, Hartley, Selukwe, Wedza.
- Ska³y buduj±ce Great Dyke wykazuj± pseudostratyfikacjê, a w przekroju tworz±
p³ask± synklinê.
- Przypuszcza siê, ¿e na pocz±tku utworzy³a siê wielka szczelina, w któr± magma
wtargnê³a licznymi kana³ami. W g³êbszych partiach utwory zasadowe tworz± klin.
Intruzja ta u góry koñczy siê struktur± w kszta³cie grzyba utworzonych na granitach.
Zosta³ on nastêpnie zerodowany. W otoczeniu szczeliny pod³o¿e zapad³o siê tak, ¿e
powsta³a strefa synklinalna.
- W najg³êbszych partiach intruzja sk³ada siê z dunitów oraz serpentynitu o
charakterze harzburgitu. W serpentynicie wykszta³ci³y siê pok³ady chromitu, tworz±ce
p³askie formy synklinalne. Ponad serpentynitem wystêpuj± piroksenity z poziomem platyno
i niklono¶nym, oraz skaleniowe noryty.
- Pok³ady chromitowe rozdzielone s± zmiennej mi±¿szo¶ci pakietami dunitowego
serpentynitu. zapadaj± one ku centrum Great Dyke i tworz± nieckê, której o¶ jest
zgodna z osi± intruzji.
- Zaburzenia tektoniczne prostopad³e do biegu pokadów, spêkania wype³nione kwarcem i
magnezytem. Mi±¿szo¶æ pok³adów od 1-2 cm do 3,5 m.
- Ogólnie pok³ady rozmieszczone s± w serpentynicie lub nie zmienionym webserycie.
Sk³adaj± siê z chromitów wspó³wystêpuj±cych z enstatytem. Wystêpuj± równie¿
¿y³y dolerytowe, towarzysz±ce sp±gowi pok³adów chromitowych.
- W stropie nad w³a¶ciwym pok³adem wystêpuje strefa z serpentynitem i chromitem,
podczas gdy ska³a sp±gowa ostro graniczy z rud±. Zawarto¶æ Cr ro¶nie ku do³owi, a
Fe, Mg, Al ku górze.
- Uwa¿a siê ¿e ska³y buduj±ce Great Dyke itrudowa³y impulsami po których
nastêpowa³a krystalizacja i dyferencjacja grawitacyjna, czê¶æ Cr gromadzi³a siê
przy stropie i ¶cianach intruzji, a nastêpnie opada³a na dno w pó¼niejszych stadiach.
Ta stopniowo¶æ uwarunkowana jest od temperatury w wewn±trz intruzji i aktywno¶ci.
- Intruzje z nieregularnymi soczewowymi cia³ami rudnymi poza stref± Great Dyke zwi±zane
s± ze starszymi poziomami tzw. kompleksu podstawowego. Skadaj± siê z serpentynitów
czê¶ciowo skrzemionkowanych oraz ³upków chlorytowych i talkowych czê¶ciowo
skarbonatyzowanych, nale¿a± tutaj 4 obszary: Selukwe, Mashaba, Belingwe, Gwanda.
- Obszar Selukwe buduj± zmienione serpentynity w których wystêpuj± ³upki talkowe,
ska³y talkowo- wêglanowe i horfelsy. Cia³a rudne wystêpuj± w grupach i stromo
zapadaj±.
Kemi
- Z³o¿e zwi±zane z sillem ultrabazytowym znajduj±cym siê pomiêdzy granitami
migmatycznymi i ³upkami, silnie zmetamorfizowanymi
- W serii ³upkowej najni¿ej znajduj± siê:
- ultrabazyty
- zieleñce
- kwarcyty
- Wyró¿nia siê 8-m horyzontów chromitowych
Z³o¿a rud tytanomagnetytu
- Bushveld
- Krzemionka
- Kaczkanar
- Otanmäki
Krzemionka
- Z³o¿e zbudowane jest z wielu cia³ rudnych, których grubo¶æ waha siê od
kilku do 100 m, pomiêdzy którymi wystêpuj± noryty i anortozyty ze szlirami lub
¿y³kami rudnymi.
- W obrêbie norytów i rud ilmenitowo- magnetytowych kontakty s± do¶æ wyra¼ne i
prostoliniowe. Kontakty rud z anortozytami s± postrzêpione lub faliste, z licznymi
zazêbieniami rud z anortozytami.
- Kontakty cia³ rudnych ze ska³ami otaczaj±cymi oraz kontakty miêdzy ró¿nymi
gatunkami rud s± nachylone pod k±tem 45o. Takie samo nachylenie ma
wiêkszo¶æ szlir i ¿y³ek.
- Noryty i rudy wykazuj± makrostrukturê kierunkow±. Cia³a rudne rozci±gaj± siê z
po³udnia ku pó³nocy i zapadaj± ku zachodowi pod k±tem 45o.
- Z³o¿e sk³ada siê z dwóch czê¶ci: po³udniowo- zachodniej i pó³nocno-
wschodniej. Zbudowane s± z cia³ rudnych maj±cych formê soczewek, pseudopok³adów i
¿y³. D³ugo¶æ cia³ rudnych po rozci±g³o¶ci wynosi 2 km, szeroko¶æ z³o¿a w
kierunku upadu wynosi 1,5 km.
- W przekroju pionowym cia³a rudne maj± charakter pakietów z³o¿onych z szlirów
rudnych ró¿nej mi±¿szo¶ci, przedzielonych norytami i anortozytami. W wyniku ruchów
dysjunktywnych dosz³o do przerwania ci±g³o¶ci cia³ rudnych.
- G³ównymi minera³ami kruszcowymi s± magnetyt tytanono¶ny i ilmenit.
- W ska³ach p³onnych wystêpuje równowaga miêdzy magnetytem i ilmenitem, w
anortozytach zaznacza siê przewaga ilmenitu, w rudach wraz ze wzrostem sk³adników
rudnych ro¶nie przewaga magnetytu tytanono¶nego nad ilmenitem.
- W ska³ach p³onnych mamy do czynienia z hemo- ilmenitem, tj. zawiera odmieszany
hematyt, a magnetyt charakteryzuje siê ma³± zawarto¶ci± TiO2. W bogatych
rudach ilmenit nie zawiera magnetytu.
- Magnetyt zawiera ulvöspinel staj±c siê w ten sposób no¶nikiem Ti, zawieraj±cc
spinel szeregu hercynit- pleonasyt jest ¼ród³em V.
- Minera³ami towarzysz±cymi s±: pirotyn, piryt, chalkopiryt, pentlandyt, mackinawit,
kubanit, markasyt, bravoit, bornit, chalkozyn, sfaleryt. W ska³ach p³onnych jest mniej
siarczków za¶ wiêcej jest pirytu.
- Hipotezy dotycz±ce powstania z³o¿a rud ilmenitowo- magnetytowych Suwalszczyzny:
- Wg Zawarickiego (1937) materia³ rudny oddzieli³ siê od krzemianowego podczas
up³ynnienia magmy, a minera³y rudne utworzy³y siê w wyniku krystalizacji resztek magmy
rudnej wzbogaconej w sk³adniki lotne, powsta³e przy stygniêciu ska³ macierzystych
(z³o¿a fuzywne), a nastêpnie oddzielaj± siê od krzemianów.
- Wg Kratza (1957) krzemiany i minera³y kruszcowe krystalizowa³y jednocze¶nie, te
ostatnie ze wzglêdu na du¿y ciê¿ar opada³y i gromadzi³y siê w dolnej czê¶ci
intruzji. Czynnikiem decyduj±cym w utworzeniu okruszcowania tj. segregacyjnego lub
fuzywnego mia³o ci¶nienie zewnêtrzne, przy którym zachodzi krystalizacja i
dyferencjacja magmy.
- Wg Schneiderhöhna (1962) z³o¿e tego typu nale¿± do z³ó¿ magmowo- likwacyjnych,
przy czym podstawowym procesem koncentracji rud by³a dyferencjacja krystalizacyjna.
- Wg Uspienskiego (1971) z³o¿a powsta³y przez metasomatozê ska³ zasadowych lub
ultrazasadowych. Pod wp³ywem naprê¿eñ tektonicznych w masywie tych ska³ utworzy³y
siê strefy zlu¼nieñ, którymi dochodzi³y roztwory o du¿ej alkaliczno¶ci. Na skutek
procesów metasomatycznych powsta³y pegmatyty anortozytowei inne ska³y. Temperatura
roztworów ulega³a obni¿eniu, a wzrasta³ w nich potecja³ ¿elaza, a nastêpnie
rozpoczê³a siê precypitacja rudy.
- Wg Juskowiaka (1971) magma zasadowa intrudowa³a podczas ruchów orogenicznych, przy
czym jej krystalizacja rozpoczê³a siê w g³êbszych partiach skorupy, a proces
dyferencjacji by³ zwi±zany z likwacj±, asymilacj± i selekcj± grawitacyjn±. Starsze
ska³y uleg³y asymilacji i zmianie sk³adu, a pod wp³ywem nacisków spowodowanych
ruchami orogenicznymi nastêpowa³o selektywne przetapianie ska³. Wskutek tego mog³y
powstaæ noryty oraz skupienia magmy plagioklazowej, z której wykrystalizowa³y
anortozyty.
- Wg Kubickiego i Siemi±tkowskiego (1979) mineralizacja z³o¿owa nie pochodzi
bezpo¶rednio ze ska³ otaczaj±cych, aczkolwiek pochodzi z tej samej magmy macierzystej,
a wiêc musia³a byæ doprowadzona z g³êbszych partii intruzji. Procesami które
ukszta³towa³y sk³ad mineralny ska³ i rud by³y procesy deuteryczne tj.
autometamorficzne, metasomatyczne i hydrotermalne.
Kaczkanar
- Z³o¿e zwi±zane z lakolitem gabrowo- piroksenowym poprzecinanym licznymi dajkami
- Rudy tytanomagnetytu w postaci impregnacji, skupieñ, form masywnych
- Minera³y typomorficzne: tytanomagnetyt, piryt, chalkopiryt, pirotyn
Otanmäki
- Z³o¿e zwi±zane z amfibolitami, gabrami i anortozytami prekambryjskimi
- W N czê¶ci z³o¿a wystêpuj± granity, granitognejsy
- W S czê¶ci z³o¿a wystêpuj± ska³y typu zasadowego
- Z³o¿e zaburzone tektonicznie
Z³o¿a rudy magnetytowej z apatytem
- Kirunavaara
- Grangesberg
Kirunavaara
- Z³o¿a obszaru Kiruna wystêpuj± w¶ród prekambryjskich granitów, syenitów, gabra,
zasadowych wulkanitów, ³upków fylitowych i kwarcytów z konglomeratami, tworz±cych
seriê Vakko.
- G³ówne cialo rudne le¿y miêdzy pok³adowymi intruzywami porfirów kwarcowych a
porfirami syenitowymi. Formy o charakterze pok³adowym.
- Cia³o rudne wystêpuje w strefach tektonicznie os³abionych, granice cia³a ostre.
- Rudy g³ównego poziomu uleg³y metamorfizmowi.
- W s±siedztwie brekcje, dajki wnikaj±ce w z³o¿e co wskazuje na wulkanizm
równowiekowy.
- Minera³ami rudnymi s±: magnetyt, hematyt, magnetyt V- no¶ny, apatyt
fluorowy.Minera³y p³onne: aktynolit, diopsyd, kalcyt, biotyt , kwarc, hbl, tytanit,
talk, albit, cyrkon, monacyt, REE. Nie widaæ genetycznego zwi±zku pomiêdzy intruzjami a
z³o¿em.
- Koncepcja sedex
- kontakty ciala rudnego ze ska³ami otaczaj±cymi: sp±g z³o¿a le¿±cy na keratofirach
jest zerodowany
- w sp±gowej czê¶ci ska³y osadowej przykrywaj±cej rudy wystêpuje detrytus, jest to
ska³a o charakterze piaskowca z przek±tnym warstwowaniem hematytu i magnetytu.
- odga³êzienia cia³a rudnego s± wywo³ane tektonik± lub dzia³alno¶ci± m³odszych
dajek
- keratofiry kwarcowe przykrywaj±ce z³o¿e zawieraj± ostrokrawêdziaste okruchy rudy
- brak ¶ladów metasomatozy na kontakcie, p³aszczyzn po¶lizgu, brekcji przy
widzwigniêciu cia³a
- obecno¶æ ska³ o charakterze zlepieñców
- ci±g³e przej¶cia od rud apatytowo-hematytowych do kwarcowo- hematytowych
- brekcje rudne s± remobilizacj± procesów z³o¿owych
- brekcje zawieraj± konglomeraty tylko w sp±gu
- Koncepcja magmowa
- konglomeraty s³abo rozpowszechnione i mog± byæ brekcj± intruzywn±
- skonsolidowany detrytus- jest to pierwotnie kwa¶na lawa typu porfiru zmetasomatyzowana
z warstwowaniem przek±tnym s± przejawem struktur fluidowych
- wystêpowanie w cia³ach rudnych skarnów aktynolitowych równoczesne z powstaniem rud.
Ich obecno¶æ zwi±zana z przej¶ciem magnetytu w hematyt.
- sk³ad chemiczny magnetytu z brekcji i centrum rud wykazuj± identyczny sk³ad
- rudy kwarcowe s± pierwotnie rudami w których dosz³o podczas metasomatozy do
zast±pienia krzemionk±
Grangesberg
- Formacja swekofenidów rozpoczyna siê od utworów swekowulkanicznych- leptytów,
helflindów. Podstawow± ska³± otaczaj±c± s± leptyty od typów bogatych w sód po
bogate w potas. Pierwsze z nich s± barwy szarej, drugie czerwonej. Oba typy s± bogate w
aglomeraty co wskazuje na silny wulkanizm. Wystêpuj± równie¿ leptyty o sk³adzie
po¶rednim z fenokryszta³ami oligoklazu lub andezynu. S± one prze³awicone wapieniami i
dolomitami.
- Z³o¿a Fe i Mn zawsze s± zwi±zane ze ska³ami wulkanicznymi.
- Dalej wystêpuj± ³upki, szarog³azy, bazalty zmienione w zieleñce, dacyty, andezyty.
Kompleks ulega sfa³dowaniu i z³upkowaniu, równocze¶nie z ruchami fa³dowymi dochodzi
do wzmo¿onej aktywno¶ci magmatycznej i utworzenia najstarszych granitów, które
ulegaj± zgnejsowieniu. Wtedy tworzy siê wyra¼ne brekcjowanie. Wokó³ intruzji
granitowej tworz± siê skarny. Dochodzi do zapadania i przetapiania, tworz± siê
pegmatyty oraz granity pó¼nosfekofeñskie. Tworz± siê równie¿ gnejsy pegmatytowe i
skarny.
- Apatytowe rudy ¿elaza tworz± horyzonty o kszta³tach soczewkowatych zakoñczonych
apofizami w leptytach. Wystêpuj± formy w kszta³cie ma³ych dajek wystêpuj±cych w
ska³ach otaczaj±cych. Mineralizacja kruszcowa to magnetyt, hematyt, apatyt.
- Jest to z³o¿e ¶ródwulkaniczne nie bêd±ce produktem normalnej dyferencjacji
magmowej.
Formacja miedziowo-niklowa
- Bushveld
- Sudbery
Bushveld
- Jest to fragment wiêkszej intruzji, który opar³ siê erozji, przebijaj±c górn±
czê¶æ prekambryjskiej serii Pretoria.
- W geologicznej historii masywu mo¿na wyró¿niæ kilka etapów:
- w pierwszym z nich sille diabazowe intrudowa³y w utwory serii Pretoria, g³ównie
poni¿ej stropu kwarcytów Magaliesburg, tworz±cych sp±g masywu
- w drugim etapie nast±pi³a intruzja sillu norytowego, który przybra³ formê lopolitu.
Obecnie jest to pas wychodni o szeroko¶ci od 8-32 km zapadaj±cy ³agodnie ku centrum.
- trzecim etapem by³o powstanie intruzji czerwonych granitów, które wdar³y siê
pomiêdzy strefê Upper i nadleg³± seriê Rooiberg