Z£O¯A ALBITOWE I GRAJZENOWE
Z³o¿a albitowo-grejzenowe formowa³y siê w warunkach oddzia³ywania gor±cych,
chemicznie czynnych pomagmowych roztworów wodnych na masê wykrystalizowanej ska³y
intruzywnej.
- Mikroklinizacja, 650-550oC
- Albityzacja, 550-400oC
- Grejzenizacja ska³ krzemianowych, 450-300oC
- Towarzysz±ce ¿y³y kwarcowe, 450-250oC
- Grejzenizacja ska³ wêglanowych, 400-250oC
- Towarzysz±ce ¿y³y fluorytowe, 250-220oC
- Na pocz±tku rozwija siê metasomatoza potasowa, która nastêpuje w wewnêtrznych
czê¶ciach masywów przy podwy¿szonym ci¶nieniu.
- W wyniku odwrócenia procesu zachodzi aktywizacja metasomatozy sodowej, powoduj±cej
wczasn± albityzacjê w peryferycznej strefie masywów przy obni¿onym ci¶nieniu. Ta
progresywna czê¶æ procesu rozwija³a siê na tle wzrostu kwasowo¶ci roztworów,
podczas którego silna zasada (K) by³a zastêpowana s³ab± (Na).
- Maksymalny wzrost kwasowo¶ci roztworów mineralizuj±cych nastêpowa³ przy ich
przej¶ciu ze stanu nadkrytycznego do hydrotelmalnego w stadium grejzenizacji, gdy przy
wysokiej aktywno¶ci fluoru i boru odprowadzane by³y g³ównie alkalia, oraz glin.
- Przy przej¶ciu roztworów ze stanu nadkrytycznego w hydrotermalny nastêpuje wzrost ich
kwasowo¶ci w wyniku pojawienia siê wolnych anionów kwa¶nych, co spowodowane jest
dysocjacj± nietrwa³ych zwi±zków kompleksowych w obecno¶ci fazy ciek³ej wody.
Nastêpnie po przesileniu, które odpowiada okresowi grejzenizacji, nastêpuje regresywna
czê¶æ procesu, przebiegaj±ca w odwrotnym kierunku, na tle spadku kwasowo¶ci
roztworów wskutek koncentracji w nich alkaliów, która przesz³a przez pó¼n±
albityzacjê i zakoñczy³a siê pó¼n± mikroklinizacj±.
- Pó¼na mikroklinizacja i albityzacja jest s³absza od wcze¶niejszej, niekiedy
sprowadza siê do powstania cienkich ¿y³ek adularu i albitu.
Z³o¿a albitytowe
Tworz± siê w tylnej czê¶ci frontu matasomatycznego, pod wp³ywem
nadkrytycznych roztworów alkalicznych.
- Albityty, ska³y leukokratyczne, zbudowane z kwarcu, mikroklinu, mik, riebieckitu,
piroksenu.
- Fenity, tworz± siê w aureolach ska³ alkalicznych, szczegó³nie gdy intruduj± one w
granitognejsy. Ska³y otaczaj±ce ulegaj± wysokotemperaturowej metasomatozie potasowej, a
nastêpnie bardziej niskotemperaturowej matasomatozie sodowej z jednoczesnym formowaniem
siê albitytów. Typomorficznymi minera³ami ziem rzadkich s±: loparyt, rinkolit,
fergusonit, cyrkonolit, rosenbuszyt, barylit, leukofan.
- Albityty liniowe, wystêpuj± wzd³u¿ roz³amów wg³êbnych w pod³o¿u krystalicznym
platform bez wyra¼nego zwi±zku z magmatyzmem. W tych warunkach albityty powstawa³y
prawdopodobnie wskutek oddzia³ywania chemicznie czynnych roztworów zwi±zanych z
ultrametamorfizmem. W roztworach tych czynne by³y woda, dwutlenek wêgla, krzemionka,
alkalia. Spadek ci¶nienia i temperatury powodowa³ roz³o¿enie wysokotemperaturowych
zwi±zków kompleksowych oraz dysocjacjê silnych kwasów. Nastêpowa³ spadek
alkaliczno¶ci roztworów, co spowodowa³o uaktywnienie s³abszych zasad oraz zmianê
metasomatozy potasowej na sodow± w warunkach stopniowego wzrostu kwasowo¶ci roztworów.
Z³o¿a grejzenowe
Tworz± siê w obrêbie frontu matasomatycznego, g³ównie w obrêbie
apikalnych masywów granitowych i w utworach glinokrzemianowych, wystêpuj±cych w stropie
tych masywów, rzadziej w stropowych ska³ach zasadowych i wêglanowych.
- Pocz±tkowe stadium grajzenizacji polega na narastaj±cym dzia³aniu kwasów na ska³y,
a¿ do powstania metasomatytów monomineralnych.
- Na wzro¶cie alkaliczno¶ci i redepozycji nadmiaru sk³adników z poprzedzaj±cego
³ugowania kwasami.
Poniewa¿ grejzeny zwi±zane s± z aktywnymi ska³ami magmowymi jak
te¿ z utworami wystêpuj±cymi w ich stropie wyró¿nia siê endo- i egzogrejzeny.
Z³o¿a gejzenowe maj± formê:
- Pni, gdy metasomatoza obejmowa³a ca³± masê skaln± (endogrejzeny)
- Sztokwerków, utworzonych przez liczne drobne spêkania i ¿y³ki rozwiniête wzd³u¿
odrêbnych szczelin (egzogrejzeny)
OPIS Z£Ó¯
Z³o¿a grejzenowych rud kasyterytu
- Kornwalia (W. Brytania)
- Cynoviec (Czechy)
- Gierczyn
Kornwalia
- Z³o¿a Sn w Wielkiej Brytanii zwi±zane s± z obszarem Korwalii i czê¶ci Devonshire
- Dolny ¿ywet- przy³±czenie ofiolitu Lizar
- Fran/famen- 3-y nasuniêcia, utworzenie killas
- Górny perm- ryfting, mineralizacja hydrotermalna
- Perm/trias- uskoki przesuwcze
- Mezozoik- roztwory reliktowe bêd±ce ¼ród³em U, Ni, Co, Ag, Bi, Zn, Cu, Pb
- Orogeneza alpejska- wyniesienie, erozja
- Ska³y otaczaj±ce to ³upki kambryjskie i dewoñskie
- Z³o¿e zwi±zane z grubokrystalicznym granitem turmalinowym, od którego odchodz±
apofizy do120 m d³ugo¶ci
- Wyró¿nia siê 6-æ odmian granitu kornwaldzkiego
- W obrêbie granitów ³upki s± zmetamorfizowane
- Pod wp³ywem dzia³alno¶ci postorogenicznych, roztworów pochodz±cych z górnego
p³aszcza, stref anatektycznych powsta³ batolit, górna jego czê¶æ ma kszta³t pni,
kopu³
- Batolit powsta³ wzd³u¿ strefy nasuniêcia
- Wystêpuj± ksenolity ska³ osadowych
- ¯y³y maj± budowê brekcjow±
- W s±siedztwie ¿y³ wystêpuje siatka drobnych ¿y³ek, które tworz± formy sztokwerke
- ¯y³y zawieraj±: kasyteryt z domieszk± stanninu, chalkopiryt, bornit, chalkozyn,
arsenopiryt, wolframit, scheelit, tetraedryt, srebro rodzime, sfaleryt
- W ¿y³ach wystêpuj±cych w górnych czê¶ciach ³upków przewa¿a Cu, poni¿ej
wystêpuj± rudy mieszane, a g³êbiej w granitach Sn
- Poni¿ej czapy ¿elaznej wystêpowa³a równie¿ strefa cementacji wzbogacona w Cu
- Mineralizacja wieloetapowa, typu pneumatolityczno- hydrotermalnej
- Okruszcowanie zwi±zane z pegmatytami, aplitami z roztworów resztkowych pochodz±cych z
horfelsów, skarnów
- Wystêpuj± ska³y kwarcowo-skaleniowe z wolframitem, arsenopirytem, antymonitem,
bizmutem rodzimym
- Mineralizacja grejzenowa- 420-300oC, zlokalizowana w górnej czê¶ci kopu³
- G³ówna mineralizacja pneumatolityczna
- Wysokotemperaturowa- 430oC, kwarc, skalenie, wolframit, arsenopiryt,
turmalin, kasyteryt
- ¦redniotemperaturowa- 350- 200oC, chalkopiryt, chalkozyn, sfaleryt, chloryt,
fluoryt
- Niskotemperaturowa- galena, stilbit, syderyt, baryt
- Czarnego turmalinu- pegmatyty, ¿y³y kwarcowe z kasyterytem i cienkimi ¿y³ami
turmalinu, ¿y³y kwarcowe z wolframitem
- Niebieskiego grejzenu- ¿y³y kwarcowe z kasyterytem i niebieskim turmalinem
- Zielonego gerjzenu- ¿y³y kwarcowe z kasyterytem i chlorytem
- Mezo i epitermalna faza zwi±zana z systemem uskoków E-W- uboga w Sn, zawiera chloryt,
hematyt, siarczki
- Faza uskoków przesuwczych- mineralizacja chalcedonem, siarczkami Cu i Bi
Cinovec
- Z³o¿e zwi±zane z granitow± kopu³± intruduj±c± w porfiry kwarcowe Teplic
- Na powierzchni cia³o granitowe ma kszta³t elipsy (0,4x1,4 km)
- Granity schodz± ³agodnie pod porfiry, jedynie w zachodniej czê¶ci s± stromo
nacylone
- Masyw granitowy cinovca sk³ada siê z 4-ch typów granitów
- Zalbityzowane ¶rednioziarniste granity
- Mikrogranity porfirowe
- ¦rednio-, gruboziarniste porfiry granitowe
- Mikrogranity porfirowe z biotytem
- Granity ulegaj± przemian±:
- Feldspatyzacji potasowej i
- Albityzacji
- Gerjzenizacji
- Feldspatyzacji potasowej ii
- Serycytyzacji
- Kaolinityzacji
- Hematyzacji
- Z³o¿e o charakterze ¿y³owym
- ¯y³y zalegaj± horyzontalnie i zapadaj± pod ¶rednim k±tem 12o
- 50-80 m poni¿ej systemu ¿y³ w czê¶ci centralnej znajduj± siê gniazda grejzenów
- Mi±¿szo¶æ gniazd grejzenowych waha siê od kilku cm do 20 m
- Stadia okruszcowania
- Kwarcowe- tworzy siê sam kwarc, brak okruszcowania
- Grejzenizacji- metasomatyczne przemieszczenie kwarcu prowadz±ce do powstania
zinnwaldytu, wolframitu, kasyterytu, topazu, fluorytu
- Adularyzacji- powstaje hydrotermalna odmiana adularu
- Siarczkowe- infiltracja siarczkowa stromych ¿y³, wywo³ana ruchami tektonicznymi
- Rozmieszczenie minera³ów w ¿y³ach odznacz± siê zonalno¶ci±
- Struktury w których dominuje topaz znajduj± siê w S czê¶ci systemu ¿y³
- Struktury w których dominuje adular znajduj± siê w E czê¶ci systemu ¿y³
- Minera³y rudne to: kasyteryt, wolframit, scheelit
Gierczyn
- Mineralizacja cynowa zwi±zana z ³upkami ³yszczykowymi pasma Kamienicy
- W rudzie cynowej Gierczyna wystêpuje 15 ppb do 2 ppm Au
- W przed³u¿eniu strefy cynono¶nej w kierunku Przecznicy elektrum wystêpuje w
siarczkach i siarkosolach (kobaltyn-gersdorffit, glaukodot, arsenopiryt, pirotyn)